Gilbert Kohn

Foto- und Textquelle : „Zwischen Venn und Schneifel“

 

De Reeter Bähnbow van 1915 – 1917

On den iischte Weltkrech, jof deh Bähnlinnich van Zem Vith noh Sallem jebowt. Genau we de Linnich van Zem Vith noh Sallem, jof och d’Linnich van Zem Vith noh Gouvy jebowt.
Böds Linnie wore jedäht als Versorgungs- on Nachschublinnije fir deh o Belijen on Frankrech kämpfenden ditschen Armeen.
En jruß Bowstell wor on d’Stombör, wu den Hindenburg durchstosse mot jeen. Mot dem erusjehohlte Material jof dat Tal iver d’Reeter Bäch – deh an de Schlommefurth sengen Ursprong hat – opjefoolt. Esu stonn an denn Beerich vam Hindenburg e schwore Schaufelbagger, de mot er Dampmaschinn jedrive jof. Iver dat Tal van der Reeter Bäch stonn en hiich Holzjerest. Doorop ware Oiserschinne montört. Dariver fohr dann, en kleeng Dampmaschine mot er joder Zähl Loren, jevellt vam Bagger.
Iver dat Tal kippten daan de Wäjelcher us. Ënne woren dan russisch Jefangene; dee moten dat Zeuch mot Stosskären userneen bränge. Et wohr en sihr schwierig Arbed. Den Damm wor ob döfst 32 Meter breet. Et solle do on Baracken boss 250 russische Gefangene geläjen han on et koom och ald fir, dat en kir enge sturef on den juff daan ald mot on den Damm bejräven.
Menge Pap kom domals als 16jährige Jong als Heizer op de kleeng Dampmaschinn, do hätt mer ëmmer jot heize messe, dat deh kleeng Maschine mot de Wäjelcher hin on herr koont fähre. Hen verzaahlt, dat hen daan ëmmer vill Angst hatt gehatt. Dat Holzgerest bluf on den Damm stohn. Dee Loren kippten no zwu Sitten.
Om den iischte Weltkrech jof de Reeter Polizej (Trauten D’Schosef) och Soldat. Do mot de Bürgermeester (Friedrich Wilhelm Gennes on dritter Jeneratiohn) fir Ersatz sorgen. Dat wohr net ëmmer liiht, well de meest fähich Maan ohjezeuje wore. No langem Sekke fond hen e kleenge schmächtige Schooster. He kruch och en Uniform onn an d’Sitt hat hen sujähren Pistul hange. Verschiddee Loit jofen do bang on onrohig. Si kallten den Bürjemeester än, on sähten him : Os dat da net jefirlich mot esu eengem Maan, den hat keeng Erfahrung, de ken es scheesse ! Sitt mi wois säht de Bürjemeester : „Et os niist dran !“ Esu röst hen alt mot senger stoolzer Uniform durch Doorep.
Ont Stombör an de Bähnbow soolt hen och sengen iischten Osatz han. Ovends jungen ald emmer Loit besöhn, we dä Bähnbow va Väld jong. Noh bi deh iischt Breck steht hoit noch de Betongsockel, wu eeng kleeng Dampmaschinn drop ston fir Strom ze mäche. Dat alles fir den jugoslavische Monarscheföhrer „Malazijk“. Dem hat Bowfirma do en Baracke jebowt. Do wähnt he mot senger Vrau. Hen wor e wichtige Maan, well hen vill Arbetter us Jugoslavien besorigt. Hoij woren all Arbetter on de Kreech.
Doch den Jugoslav onn seng Vrau soffen vill Brantwiin. Dornot verprijelten sich böds rijelmäßig, wobi d‘ Vrau jreulisch Kresch dut. Dohin jung osen neue Polizoi och des ovends hin ! Hen wor noch net lang do, als de Komedie van neujem los jing, on de Vrau erem erbärmlich Kresch dut. On Reet jof et jo och ëmmer jet Spassvijjel mot Honderlist. Do säht eenge no him : „Do jet en Vrau verjewaltigt; Dir sitt Polizoi, do met Dir onschreude !“ Dat loos ose neue Polizoi sich keeng zwee mol sähn. Him jof den Nack stief, on su schrutt hen jeräd us op Barackendir zo. He ross Dir op, on roof hart doron : „Ich jebiete Ruhe hier und die Finger von der Frau !“ Woider kom hen net. D’Vrau ross d’Fenster op on Malazijk jroff nom Polizoi, zuch hen eron mot eenger Haand de Kräch on mot der änderen Haand an de Boxejadder on do fluch ose Polizoi on em hije Beuj eräve on t’Nesshecken eroon. Do, wu hen jelaand wor, woren och noch Brimele (Brombeerhecken). Zöjernd ston den ärme Kerel op, on wor och noch all zerkrazt. Dat jahnz Spektäkel hät hükststens 5 Sekunde jedoort. De jinniech Loit, de net witt dovann stonne, hatte mulmich Jesiiter krijen, on wossten net recht wu sen hin besöhn soolte. Esu wird sengen iischten Onsatz him noch lang on negativer Errennerong jebliven sehn. Et klappt net emmer alles. En aalt Reeter Sprichwoort säht : „Hängst Du Dir de Sack honne, jon Änder Dir dron – hängst Du Dir de Sack fir, trittst Du Dir selver dron !“ Gilbert Kohn, Recht

 

De Bréck vam Potto

Vill van dä jonge Loijde wossen hoijt jähr net miej, dat frehr en Bréck op de Potto wohr, also en Bréck iwwer d’Oijzerbähnlinnich Réét – Sallem, de de Strohß van Zem Vitt, Zem Rott, Pitti-Thär, Sallem verbonn. We de jesprengt oss jähn 1940 hahn se spohder dat Lohch zojeschott, well d’Oijzerbähn och net miej jebrocht johff onn de Damm sehn hoijt bewähssen. Als jähnd Enn vahn den dressijer Johr erém jrau Woleke aan den Horizont opjezoje sehn on en nöje jrausahme Konflikt äjeköndicht hahn, kom deser Bréck eijentlech en strategisch Bedeutung zo. Om Kréchsfahl wir de Oijzerbähnlinnich jenauesu wie de Strohß önderbrohche jewäst. Däswähje hat de belsch Militärführung de Bréck jeläden, d.h. zer Sprengung vürrbereet hat. Für dess Ladung och ze sechere, dat niest sabotört juff, stonn do seit Herest 1939 Däch on Näht en Wach. Su wohr on da nojeläjen Doref Piti-Thär en Zoch Soldohte oh verschidden Hoijser ohkwartöhrt. E Leutnant, dähn dat Ploto kommandöhrt, wohr o Platsch-Fontähn (Blanche-Fontaine) ohn d’Huhs Jrahf (Graf) okwartöhrt. Hähn deelt de Wachen och ohn onn jing se och machmohl des Nähts kontrollöhre. Als hähn engkehr spoht Nähts vahn er Kontroll zreckkohm, erzahlt de Leutnant dem Härr Jrahf – dat wohre Nachkommen van den Tiroler Stemetzen, de öm 1730 no Réét si komme – foljend sonderbahr Jeschicht. Mir oss jett passöhrt, säht hähn, wat mir wall niemols noch en kehr on’t Läwwen passöhre währd. Önder d’Bréck stonn wie jewöhnlech d’Wach. Iech rohf: „Rien de spécial à signaler?“ Et kumm kéhng Ahntwort. Do rohf ech nioch eng kehr, deskehr e bessjen harter. Et kumm erémm kehng Ahntwort. Hoij däht isch, hoij stémmt jätt nett. Mott e paar Spréng wohr isch önder d’Bréck. Als Wach stonn do en jong Vrau. Si druch e Militärmahntel, op dem Kopp den Hällem onn ahn de Réck hung de Karabinner. Ich säht: „Wu oss dä Soldoht ?“ Si säht: Jo, hähn oss fort. – Wé fort ? – Jo, hähn oss mot menger Schwester fort. – Mr hatt hott soldatisch mott Hällem, Mahntel onn Karabinner äjezaue.
E su joof dat ärem Marijenn fir all mijlich Säche heräjezeuje. Si hat nohm Kréch de ruin vam aalen Zollhuus op de Potto jolde. Us dem aal Pördsstahl hat si sich en Wähnung jemäht. Do hat hot bescheide mot 3-4 Kéh jelefft, boss dat d’Jesondheet net mij mot moch. Do kom sie nom Altersheem. De Fläjerinne woren fruh mot hirr, well si en su en bräv Vrau wor. Vill Loijt behoopten domols, dat sie et kees esu joht hätt jehatt wi do. Si os do nioch witt iwwer niinzig Johr alt jeen.
Si os emmer zo Fohss jange. Va Réét nom Potto hat sie émmer e flotteMarsch drop. Si wor bekahnt al fliissich onn iirlich. Änder Loijt notzten dat us, wenn se d’jong Katze net kapot woolte mäche. Da fohren sie se no’m Potto on schotten se des Owends bi Marijenn us. Si kruch och keng kapottjemäht on fehdert se us Motleed. Do loof allerhand em d’Huus wat him dan och spoder de Näm „Katze-Marjenn“ obräht. (Gilbert Kohn, Recht)

 

Da Huus Hippekä (Schlinnertz)

De Loijt hatten en klehng Lahndwirstchaft. Dat Huus loch ahn der jruhsser Strohssekurev aan de Potto, aan der lonke Strossesitt, jähndüwwer vahn däm existerönde Bésch. Dat Huss wohr zweejedeelt. Et johf van zwijn Brödere bewänt; den enge hosch Hehng (dä wohr Jonkjesäll onn bewänt zwee klenger Zémer o Richtung Potto), dän ändere Broder husch Hahry, wohr insjesamt drie mohl bestät onn he wänt mot der Fammillech nördlich, oh Richtung Réét. Dat Jesamtanwesen wohr oh Stockhiescht némmen 3,00 – 3,50 m hij. Emm dat Huus woren 6 boss 7 Morje Lahnd. De jahnze Veebestahnd wohr ehng Koh, e Stör onn e Muhläsel. Mer läfft zefridden, äwwer oh siejer bescheidene Verhältnisse. De noh Jränz onn dä Schmoggel hahn äf on zo och jett, äwwer winnich ohbräht. Hahry, och „dä Jrosse“ jenahnt, fohr mot dem Muhläsel onn er klehnger Schlachkär housöhre. Op de Kär hat hän bescheiden Uswahl ohn Huushaltswähre, Schohröhme, Mostert, selver jemäht Birkebösseme, Hiringen och. Da vrohten d’Loijt alt: „Sehn de Hiringen och vrésch uss dem Fähss ?“ – „Ja, ja, de kommen vrésch van der Fabrick“, säht hähn da. Mannech Loijt hähn sech dahn e Birkebössem jolde odder alt e Jelähs Mostert jekooft, dat häh seng vill hongerich Moijler doheem satt kruch. Wohr hän och nëmmen Housörer, su wohr hähn doch stohlz op senge Berohf: häh nahnt sech „Hahry Schlinnertz, Kaufmann“.
Su priss häh besonnesch seng lang läddere Schohröhme, dänn wu klehng Konder wohre on zer Schuhl joh motte, do juff uss ehngem Röhm döck drie bos vöhr Röhme jemäht. Da saht hähn ze de Vraue: „Kooft e Röhm va mihr; menge Röhm oss e Metter lank.“ Schmunzelnd hätten de Vrauen dahn doch jekooft. (Gilbert Kohn, Recht)

 

De schiien Vrau

Domols johngen och vill Rééter no Potto schmoggele. Do verdöhnt mer sech dahn e Sondes- odder e Kirmesjähld. De Norm firr jong starek Männer wohr mij odder wienjer 50 Pohnd Sahlz odder Kaffee op de Bockel eräf drähn, noh Réét. Op de Réckwäch nohm Potto juffen noch en ättlech Jelässjer jedronken. 600 m woijder wohr dat iescht Anwesen, dat wohr bie Hippekä. Do johf dahn och meestens d’iescht Rast jemäht. Do de jong Männ winnech Zerstreuung hatte, johf do jevohst, on da johf dahn och noch allerhand dommes Zeuch jemäht. Do hatten se dahn och Stippen onn Hohlz virahn‘ t Huusdier jesatt onn wenn de Dier da mojes opjemäht johf, da vohl alles zer Dier erohn. De bonne wohr et net onbemerekt jebliwwe. Do soll Harhy ze sengem Brohder Hehng jesäht hahn: „Decke schess !“ Den hat nähmlech en ahl Fleent. De debussen hatten alles motjehuurt onn stahlten sech seitlech van der Diehr on kloppte mot em Hohlz derjöhnt. Do schoss van bonnen Hehng durech d’Diehr. Debussen lohs och noch ehngen sech falle on dutt e freesleche Kreesch. Debonne säht Hahry no Hehng: „Do has du däh jetrohfe; mäch, datt du nohm Besch kehs, do has du jett jemäht. Du kehs ahn de Jaloij.“ Dän Hehng soll do en ettlech Dach ohn de Besch jehoust hahn.
Mot där zweiter Vrau hat Hahry Schlinnertz en Anzahl Konder jehatt. Als se nu leider Jottes freh sturef, kroschen d‘ Konder op de Kirfech ahnt Jräf. Deef jeröhrt säht de Papp no hinne: „Kriischt dir nett Konder, dir kreut bahl en noij Mamm.“ Kuhrz Zitt spohder fond hähn uss der Zejdung en noij Vrau. Se wohr uss Charlottenburg onn se soll joht ussjesön hahn. Dat wohr do drott Vrau. Bie der Zivilvermählung op d’Jemehngbürro kuckt de Bürjermeester önder de Brél onn kukt sech dé Vrau ähn onn säht: „Herr Schlinnertz, dir hat fir ihr drott Vrau noch ewell en schiien Vrau.“ Hahry wohr nett verläje verr en Ahntwort. Do säht hä nom Bürjermeester: „Dat jelöf isch wall och, Herr Bürjermeester, meng drott Vrau oss fill schiiner wie ihr iischt.“
Et sol esujär wuuhr jewäst seen; si hätt net esu vill Attraktiviät, ewwer dorfir vill jrusse on schiiene Bésch. Dir kont ich nu dat Schmunzele bi de Sekretär onn bi dn Trouzojjen virstelle. Si kohnte net hart läche on wossten och net, wu se hin besöhn sohlte. Biis verlähje säht de Bürjermeester: „Jo, jo, mer komme jewoss dorän all zwee Vraue aneneen ze stelle.“ „Jo“, säht Hippekä, „stellt se op d’Féss odder op de Kopp – et oss iwwerahl e jrussen Onnerscheed fast ze stelle.“. (Gilbert Kohn, Recht)